محمود بابایی، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران: کتابداران، کلیدداران گنج دانش هستند

نمی‌دانم عبارت «کلیدداران گنج دانش» را در کدام نوشته دیده‌ام، اما برای توصیف حرفه کتابداری، نخستین توصیفی است که به ذهنم می‌آید همین عبارت است.

به گزارش ستاد خبری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، محمود بابایی ضمن بیان این توصیف گفت: «اساس این توصیف، شاید بر گرفته از کار خزانه‌داران گنج مادی و جواهرات باشد، اما به گمانم  با این تعبیر شاید آسان‌تر بتوان به توصیف حرفه کتابداری پرداخت. حکم‌رانان همواره امین‌ترین، دست‌پاک‌ترین و دقیق‌ترین افراد خود را به سمت خزانه‌داری می‌گماشتند تا سرمایه مملکت از دستبرد نااهلان و سارقان در امان باشد و حساب دخل و خرج، به موقع و درست به آنان گزارش شود. این سنتی است که از دیرباز برای حراست و صیانت از سرمایه‌ مادی جاری بود است. ما، کتابخانه‌ها را محل ذخیره دانش و اندوخته علمی بشر می‌دانیم. جایی که منابع علمی نه به شکل انبار، بلکه با روش و نظام معنی‌داری سازماندهی شده و شیوه دسترسی به آن‌ها نیز از منطق خاصی پیروی می‌کند. کسی که این نظام‌مندی و منطق دسترسی را ایجاد و اجرا می‌کند کتابدار است. اینان، هر دو بر دو گونه از گنج‌های بشری تسلط دارند.»

این استاد حوزه کتابداری با بیان اینکه مدیریت و بهره‌برداری از گنج دانش بشر مقوله ساده‌‌ای نیست، بلکه ماهیتاً کاری پیچیده و تخصصی و به تناسب گونه مخاطبان دارای سطوح گوناگونی است افزود: «گنج و ثروت نهفته در خزانه‌ها می‌تواند موتور محرک فعالیت‌های اقتصادی و عمران و آبادانی و رسیدن به رفاه بشر باشد؛ پیش‌نیاز دست یافتن به چنین هدفی، بهره‌مندی از دانش و توانایی علمی مرتبط و مهارت کاربرد منابع است. سرمایه مادی بدون پیوند با اندیشه پویا و دانش اندوخته در منابع علمی، نه تنها آبادانی و رفاه را به ارمغان نمی‌آور،د بلکه خود منشأ مفاسد بسیار می‌شود.»

استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران اظهار کرد: «خزانه‌داران گنج یا ثروت مادی بشر برای حفظ و فزونی ثروت خود، باید راه ارتباط و پیوند با کلیدداران گنج دانش بشر را بیابند و در سایه این پشتوانه اطلاعاتی و علمی است که می‌توانند به دارایی‌ خود ببالند. کتابخانه‌‌ها به عنوان میراث و منبع تجربه و دانش بشر، نه تنها پشتوانه کاربرد منابع مالی و انسانی است، بلکه خود ثروت‌زا است و با دسترسی مناسب به آن، تولید ثروت نوین نیز میسر می‌شود. مهم این است که با کمک کلیددار این گنج عظیم که همه بشریت در تولید آن سهیم هستند، بتوان به رگه‌های پنهان و عمیق  این گنج دست یافت.»

محمد بابایی در رابطه با پیوند ندادن این دو گنج، منابع مادی و منابع علمی و اینکه عدم این پیوند زیان‌های بی‌شماری را برای بشر در پی داشته است اظهار داشت: «زمانی مرکانتیلیست‌ها در اروپا، بر این باور بودند که منشا و منبع اصلی ثروت اقتصادی طلا و نقره و جواهرات است. بر همین اساس، گردآوری فلزات قیمتی یکی از ارکان فعالیت‌شان بود. چنین گمان می‌کردند که این دارایی‌ها، در کنار تدابیر دیگر، اقتصادی مولد و رفاهی مطلوب را به دنبال خواهد آورد. آنها نمی‌دانستند که این ثروت اقتصادی، بدون نیرویی به نام دانش علمی، چون آبی راکد است. شکست این مکتب فکری و به تاریخ پیوستن آن، نشان داد که ثروت واقعی، سرمایه‌های فکری و دانش ثروت آفرین است.»

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اکنون کسی برای راهی که مرکانتیلیست‌ها گشودند اعتباری قائل نیست، گفت: «این تجربه به دانش تبدیل و جزییات این رخداد در منابع علمی ثبت شده است. کتابخانه‌ها نه تنها گنجینه افکار  نوین و ابداعات و ایده‌پردازی است، بلکه از این جهت که تجارب بشر در آن مکتوب شده و یا به شکل دانش در آن ذخیره شده، دارای اهمیت است. رازهای دسترسی به این ثروت، نزد کتابداران است.  کتابداران مهارت‌های علمی خود را بکار می‌گیرند تا دست صاحبان منابع مادی را در دست میراث دانش بشری بگذارند. همین‌قدر که اکنون اطلاعات و منابع اطلاعاتی، به خودی خود، نوعی ثروت -حتی مادی- تلقی می‌شوند، بیانگر ضرورت همگامی و همراهی این دو گنج است.»

بابایی ضمن بیان این نکته که کتابداران فقط نگهبانان گنج دانش بشر نیستند، گفت: «این تعبیر، به تنهایی تعبیری ناقص، سبک و ناپخته از کتابداری است. این رو توصیف من از فعالیت کتابدار، صرفاً تأکید بر میراث‌دار بودن دانش بشری نیست، بلکه کتابداران هم مروج دانش بشری هستند و هم نقش کلید در توسعه و فزونی گنج دانش دارند. کتابداران راه دسترسی به این گنج را هموار کرده و بدین‌سان در تولید ثروت علمی و اقتصادی سهیم می‌شوند. کافی‌ است جویندگان دانش با تکیه بر اخلاق علمی و دوری از نخوت و احساس بی‌نیازی، کتابداران را به عنوان مشاوران علمی در دسترسی به منابع بدانند. این‌ها، عبارت‌هایی حماسی و شاعرانه درباره کتابداران نیست، بلکه شاید ساده‌ترین توصیف از حرفه و مسئولیت کتابدار باشد.»

پیوند به منبع: نهاد کتابخانه های عمومی کشور

پیوند به منبع در دسترس: پورتال اداره کل کتابخانه های استان مرکزی

1395/8/24 دوشنبه